ΑΡΘΡΑ
Μια πλούσια αρθογραφία, σχετικά με τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τον εσωτερισμο, την επιστήμη και άλλα ένδιαφέροντα θέματα.
lotus flower

Λωτός, ένα πανάρχαιο και συνάμα διαχρονικό σύμβολο. Τον συναντάμε στους παραδοσιακούς πολιτισμούς τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης.(1)

Τι είναι όμως αυτό που τον κάνει τόσο ιδιαίτερο; 

Πριν από χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι είχαν ανακαλύψει τις ιδιαιτερότητές του. Αντιλήφθηκαν ότι μέσα στα λιμνάζοντα νερά, εκεί όπου υπάρχει η στασιμότητα των υδάτων και τα νερά είναι θολά και βρώμικα, πραγματοποιείται σταδιακά μια εντυπωσιακή αλλαγή στο φυτό. Μια πραγματική μεταμόρφωση όταν εμφανίζεται έξω από το νερό το πανέμορφο άνθος του.

Η μεταβολή και η μεταμόρφωση του λωτού τού προσέδωσε στην πάροδο των αιώνων μια μυστικιστική αντίληψη. Σε αρκετούς αρχαίους λαούς θεωρήθηκε ιερός. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές αποχρώσεις του φυτού: η λευκή, η κόκκινη και η γαλάζια. Στο καθένα φυτό έχει δοθεί μια διαφορετική ερμηνεία κι ανάλογος συμβολισμός σύμφωνα με το χρωματισμό του.

nea acropoli lotus flower 

Ο λευκός λωτός αντιπροσωπεύει την κατάσταση της πνευματικής τελειότητας και την πλήρη πνευματική αγνότητα. Ο κόκκινος λωτός συμβολίζει την αυθεντική φύση και αγνότητα της καρδιάς. Είναι ο λωτός της αγάπης, της ευσπλαχνίας, του πάθους και άλλων ιδιοτήτων της καρδιάς. Ο γαλάζιος λωτός είναι το σύμβολο της νίκης του πνεύματος πάνω στην ύλη, συμβολίζοντας τη σοφία και τη γνώση.

Ξεκινώντας την παρουσίασή του από την Αίγυπτο, γνωρίζουμε ότι στη χώρα της Κεμ ευδοκιμούσαν κυρίως δύο είδη λωτού, ο λευκός (Nymphaea Lotus) και ο γαλάζιος (Nymphaea cerulean). Ένα τρίτο είδος λωτού ήρθε στην Αίγυπτο μέσω του εμπορίου και των συναλλαγών από την Περσία, ο ροζ λωτός (Nelumbo nucifera). Και τα τρία αυτά είδη του απεικονίστηκαν αρκετές φορές στην αιγυπτιακή τέχνη, ωστόσο ο γαλάζιος λωτός ήταν αυτός που χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα. 

Στα αρχαία βασίλεια της Αιγύπτου, ο λωτός συμβόλιζε την Άνω Αίγυπτο ενώ ο πάπυρος αντίστοιχα την Κάτω Αίγυπτο.

Το άνθος του λωτού στην αρχαία Αιγυπτιακή γλώσσα ονομαζόταν Sesen. Ήταν το σύμβολο του Ήλιου, της Δημιουργίας και της Αναγέννησης.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρατήρησαν ότι το άνθος του λωτού κλείνει τη νύχτα και βυθίζεται κάτω από το νερό. Με την αυγή της επόμενης ημέρας, έβλεπαν την ανάδυση και το άνοιγμα του άνθους, ακριβώς όπως συμπεριφέρεται και ο Ήλιος στην πορεία του στον ουράνιο θόλο. Αυτή η ιδιότητα του λωτού, να βυθίζεται τη νύχτα και να αναδύεται από το νερό το πρωί, άγγιξε το συμβολικό τρόπο σκέψης και τη θρησκευτική πίστη των αρχαίων Αιγυπτίων. Τη συγκεκριμένη ιδιότητα του φυτού την εισέπραξαν ως μια μορφή ευλάβειας προς τον ήλιο, όμοια ακριβώς με τον τρόπο που οι άνθρωποι της εποχής εκείνης προσμένανε την καθημερινή επανεμφάνιση του Ήλιου στον ορίζοντα.

Και βέβαια δεν είναι καθόλου τυχαία η σύνδεση του λωτού με το αρχαίο αιγυπτιακό πάνθεον. Τον συναντάμε στην Ίσιδα, ως σύμβολο της γονιμότητας και της αγνότητας. Ο θεός Κνουμ, ο αγγειοπλάστης, ο μορφοποιός του αυγού του κόσμου αλλά και των ανθρώπων συνάμα, βρίσκεται καθισμένος πάνω σε ένα θρόνο κλεισμένος σε ένα λωτό (σαϊτική εποχή, Σεραπείο). Ο θεός Μπες στέκεται επίσης πάνω σε ένα λωτό (αρχαία Άβυδος). Ο Θωτ, ο θεός του μυστηρίου και της σοφίας, κάθεται πάνω σε έναν ολάνθιστο λωτό έχοντας κεφάλι ταύρου κι ανθρώπινο σώμα (4η δυναστεία). Η Θεά Χέκετ, με τη μορφή βατράχου, κάθεται επάνω σε ένα λωτό δείχνοντας έτσι τη σύνδεσή της με το νερό, ως σύμβολο της ζωής που αρχίζει να ανθίζει.(2)

Όταν ο λωτός απεικονιζόταν μαζί με ταύρο ήταν ηλιακός και συνδεόταν με τους ηλιακούς θεούς, ενώ σε παραστάσεις που απεικονιζόταν μαζί με αγελάδα γινόταν αντίστοιχα σεληνιακός. Για παράδειγμα, οι τέσσερις γιοι του Ώρου στέκονται πάνω σε λωτό μπροστά στον Όσιρη. Στις αρχαίες Θήβες ο λωτός είναι ηλιακός, εφόσον σχετίζεται με τον Άμμωνα Ρα. Όταν όμως τον κρατά η Αθώρ είναι σεληνιακός.

Ταξιδεύοντας προς την Ανατολή φτάνουμε στην Ινδία, εκεί όπου ο λωτός έχει επίσης μεγάλη συμβολική αξία, καθώς το άνθος του εμφανίζεται αρκετές φορές στις ινδουιστικές δοξασίες περί δημιουργίας του κόσμου.

Όλοι οι δημιουργοί θεοί στον Ινδουισμό κάθονται πάνω σε ένα άνθος λωτού. Τους βλέπουμε σε αναπαραστάσεις να αναδύονται μέσα από ένα λωτό υποδηλώνοντας τον κόσμο που προβάλλει μέσα από το υδάτινο στοιχείο, ενώ ο λωτός με τη σειρά του συμβολίζει τον Ήλιο, που αναδύεται από τα αρχέγονα ύδατα του χάους. 

Οι ερμηνείες που του προσδίδουν έχουν άμεση σχέση με τη γονιμότητα, τον πλούτο, τη γνώση και τη διαφώτιση. Για παράδειγμα, συνδέεται με τη θεά του πλούτου Maha Lakshmi, που προσφέρει ευημερία, αγνότητα και γενναιοδωρία. Η θεά κάθεται σε ένα ολάνθιστο λουλούδι συμβολίζοντας την αγνότητα και την ομορφιά.

Ένας ινδουιστικός μύθος αναφέρει ότι «μετά την πρώτη εκστόμιση του ψαλμού ΟΜ, ο τεράστιος ωκεανός έφερε στην επιφάνεια ένα θαυμάσιο χρυσό λωτό, που ήταν λαμπερός όσο ο Ήλιος κι έπλεε πάνω στα μοναχικά νερά». Από τον ψαλμό αυτό γνωρίζουμε για την ινδουιστική θεϊκή τριάδα των Βράχμα, Βισνού και Σίβα, οι οποίοι αναπαρίστανται καθισμένοι πάνω σε χρυσούς λωτούς. Γνωρίζουμε ακόμα ότι ο Άγκνι, ο θεός της ιερής φωτιάς, προβάλει μέσα από ένα λωτό. 

lakshmi

Επίσης στη Μπαγκαβάτ Γκίτα, σε ένα από τα διασημότερα έπη της αρχαίας ινδικής λογοτεχνίας, ο Βράχμα, ο δημιουργός θεός, παριστάνεται καθισμένος πάνω σε θρόνο που έχει σχήμα λωτού.(3)

Στον ινδουισμό ο λωτός στο κατώφλι ενός ναού φανερώνει τον τόπο διαμονής μιας θεότητας και την κατάσταση αγνότητας που απαιτείται εκ μέρους του πιστού.

Ο λωτός επίσης πάνω σε τριπλό μίσχο απεικονίζει την τριπλή όψη του χρόνου. 

Τέλος, η μορφή του άνθους του συσχετίστηκε και με τα ενεργειακά κέντρα του ανθρώπου, τα τσάκρας(4), και θεωρήθηκε επίσης σύμβολο της μετενσάρκωσης. 

Όσον αφορά το πρόσωπο του Βούδα, ο μύθος αναφέρει ότι τη νύχτα κατά την οποία έγινε η άμωμος σύλληψη της μητέρας του, ένας τεράστιος λωτός φύτρωσε στη Γη. Ο Βούδας, μετά τη φώτισή του, απεικονίζεται τις περισσότερες φορές με λωτό. Από τις πλέον δημοφιλείς αναπαραστάσεις του είναι εκείνη στην οποία κάθεται πάνω σε έναν ανθισμένο λωτό, σύμβολο πνευματικής ανάπτυξης, γαλήνης κι αρμονίας.(5)

Είναι αξιοσημείωτοι επίσης οι ιδιαίτεροι συμβολισμοί του σύμφωνα με το κάθε μέρος του συγκεκριμένου φυτού. Έτσι λέγεται ότι η ρίζα του συμβολίζει την αδιαλυτότητα, ο μίσχος είναι ο ομφάλιος λώρος που προσδένει τον άνθρωπο στην πηγή του, το άνθος του έχει το σχήμα των ακτίνων του Ήλιου και ο σπόρος του τη γονιμότητα της δημιουργίας.(6)

Γίνεται αντιληπτό ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί στους οποίους αναφερθήκαμε είχαν εντάξει στις παραδόσεις τους το λωτό. Συνειδητοποίησαν ότι αυτό που συμβαίνει στο ίδιο το φυτό, παρομοιάζεται ακριβώς με τη συμπεριφορά του ανθρώπου, που διαμορφώνεται και μεταλλάσσεται σε διάφορα επίπεδα έχοντας τις ρίζες του μέσα στα τελματώδη νερά της καθημερινότητας, που είναι το αναπόσπαστο κομμάτι της υλικής του υπόστασης. 

Όμως κάθε ανθρώπινη ύπαρξη έχει εν δυνάμει μέσα της το σπόρο του λωτού κι εξαρτάται αποκλειστικά από τον κάθε άνθρωπο σε ποιο βαθμό θα καλλιεργήσει και θα αναπτύξει το άνθος της προσωπικότητάς του.

 

Παραπομπές

1 Σύμβολο πνευματικής ανάπτυξης, καθώς και σύμβολο των τεσσάρων στοιχείων. Σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο είναι ένα από τα σύμβολα της τελειότητας, επειδή τα φύλλα του, το άνθος κι ο καρπός έχουν σχήμα κύκλου. Επίσης το άνθος σχετίζεται και με τη ρωμαϊκή θεά Venus (Αφροδίτη). 

O λωτός έχει μεγάλη σημασία και σε άλλους πολιτισμούς, όπως για παράδειγμα στη Μεσοποταμία, στους Ασσυρίους, στους Χετταίους, στους Φοίνικες συμβολίζοντας το θάνατο και την αναγέννηση, τη μελλοντική ζωή και τις αναπαραγωγικές φυσικές δυνάμεις.

2 βλ. Η Μυστική Δοξασία, Ε. Π. Μπλαβάτσκυ (Ο Λωτός σαν ένα παγκόσμιο σύμβολο).

3 Σύμφωνα επίσης με τον ινδικό μύθο: «Στην αρχή κάθε κοσμογονικού αιώνα εξέρχεται από τον ομφαλό του ξαπλωμένου Βισνού ο Λωτός και ο Βράχμα κάθεται επάνω σε αυτόν. Κατόπιν ο μεγάλος θεός προχωράει στην εκ νέου δημιουργία του Σύμπαντος με τη δύναμη της μυστηριώδους κοσμικής ενέργειας».

4 Τα τσάκρας αποκαλούνται, επίσης πάντμας, που σημαίνει λωτοί, γιατί έχουν πέταλα, τα οποία είναι κλειστά και όταν μπουν σε ενέργεια ανοίγουν και μοιάζουν με τους λωτούς.

5 Το πλήρως ανθισμένο άνθος που έχει σχήμα τροχού, συμβολίζει τον τροχό της ύπαρξης κι αποτελεί σύμβολο του Αμιτάμπα, της Γκουάν-Γιν, καθώς και του Βούδα Μαϊτρέγια. 

6 α) Στη χριστιανική παράδοση, στη θέση του λωτού χρησιμοποιήθηκε ο λευκός κρίνος, ο οποίος σχετίστηκε με την Παναγία, συμβολίζοντας την αγνότητα και τη γονιμότητα. 

   β) Om Mani Padme Hum σημαίνει Χαίρε κόσμημα μέσα στο λωτό και είναι το ιερό mantra των Θιβετιανών.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

 

Βιβλιογραφία: 

1) Εγκυκλοπαίδεια Εσωτερισμού, τόμος 4ος, Π. Γράβιγγερ, Βιβλιοθήκη της Σφιγγός, Αθήνα 1983

2) Λεξικό Συμβόλων, Τζ Κούπερ, Πύρινος Κόσμος, Αθήνα 1992, μεταφρ. Ανδρέας Τσάκαλης

3) Η Μυστική Δοξασία, τόμος 2ος, Ε.Π.Μπλαβάτσκυ, (Ο Λωτός σαν ένα παγκόσμιο σύμβολο), Εκδόσεις Πνευματικός Ήλιος, Αθήνα 1991

 

Διαδίκτυο:

4) http://www.artofwise.gr/html/categories_content/symvola/lwtos.html

5) http://mystica.gr/bios_EPBlav.htm

6)http://www.blavatsky.gr/index.php?id=12&tx_ttnews%5Btt_news%5D=158&tx_ttnews%5BbackPid%5D=7&cHash=ef0ad8c44d

7) http://vleema.blogspot.com/2007/05/blog-post.html

8) http://alchemists.s5.com/custom4.html