Η ημέρα και η νύχτα είναι άλλη μια μορφή κύκλου, που επαναλαμβάνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα, το οποίο εμείς οι άνθρωποι υπολογίζουμε σε 24 ώρες.

Αυτός ο κύκλος προκαλεί πολύ λιγότερο φόβο απ’ ό,τι ο κύκλος των εποχών. Γίνεται αντιληπτός με μεγαλύτερη φυσικότητα και ακόμα κι αν έχουμε αδύνατη μνήμη, μπορούμε να θυμηθούμε τί μεσολαβεί από τη μια μέρα στην άλλη ή από τη μια νύχτα στην άλλη. Αυτή η δυνατότητα ανάμνησης διώχνει το φόβο. 

Η μέρα και η νύχτα συνδέονται με τη δραστηριότητα και την ανάπαυση των ζωντανών όντων. Αν και όλα τα όντα υποφέρουμε από την κούραση και πρέπει να συνδυάζουμε τη δουλειά με την ανάπαυση, είναι καλό το ότι η φύση μας το θυμίζει, παίρνοντας η ίδια εξωτερικές μορφές  που μας οδηγούν στη μία ή στην άλλη κατάσταση. 

Η μέρα αρχίζει όταν εμφανίζεται ο Ήλιος, κι αυτή είναι μια πρόσκληση για κάθε είδους εργασία. Η πέτρα επεκτείνεται. Το φυτό αρχίζει τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Τα ζώα εκπέμπουν τους ιδιαίτερους ήχους τους και βγαίνουν σε αναζήτηση της καθημερινής τροφής. Κι εμείς οι άνθρωποι ... κάνουμε ό,τι μπορούμε, αν και το βασικό είναι η αίσθηση ότι πρέπει να κάνουμε κάτι όσο λάμπει ο Ήλιος.

Η νύχτα αρχίζει όταν ο ήλιος κρύβεται. Τότε συστέλλεται η πέτρα, διπλώνονται τα φύλλα, σωπαίνουν τα ζώα αναζητώντας καταφύγιο στις φωλιές τους, και οι άνθρωποι αισθάνονται νικημένοι από την ανάγκη για ξεκούραση και ύπνο.

Αυτό είναι άλλο ένα παιχνίδι της Μάγια. Πρόκειται για μια αγαθοεργή ψευδαίσθηση, καθώς η μέρα και η νύχτα μας δεν είναι απόλυτες αξίες. Όσο εγώ έχω φως, υπάρχουν γωνίες της γης που βρίσκονται στο σκοτάδι. Όταν για μένα είναι νύχτα, λάμπει ο ήλιος σε άλλα μέρη. Όμως αυτή η ψευδαίσθηση βοηθάει στο να διατηρούμε το ρυθμό της ζωής.

Από τον άνθρωπο λείπει η συγκρότηση σε τέτοιο βαθμό, που, χωρίς το διαχωρισμό μέρας-νύχτας θα έπεφτε σ’ ένα από τα δύο άκρα: ή στην απόλυτη έλλειψη βούλησης ή στη φρενήρη ενεργητικότητα. Στους ανθρώπους τους τυφλωμένους από τη Μάγια ο νόμος του πάθους νικάει το νόμο της δράσης: έτσι το πάθος οδηγεί στην υπερβολική δράση ή στη μη δράση, χωρίς να παίρνουμε υπόψη μας την ισορροπία της μέσης κατάστασης.

Όπως η φύση δε φτάνει πάντα να επηρεάσει το νου των ανθρώπων και να τους κάνει να καταλάβουν το μυστηριώδη ρυθμό των εποχών, δεν έχει επίσης απόλυτη επιτυχία όταν προσπαθεί να επιβάλλει στον άνθρωπο το ρυθμό της δράσης και της ανάπαυσης.

Στους ανθρώπους που κυριαρχούνται από το πάθος της αβουλίας, η ζωή είναι μια ατέλειωτη "νύχτα", κατά την οποία δεν υπάρχει βέβαια απόλυτη αδράνεια -κάτι τέτοιο είναι αδύνατο- αλλά λείπει η καλή δραστηριότητα, αυτή που δημιουργεί και παράγει. Αντίθετα, η έλλειψη χρήσιμων ασχολιών επιτρέπει τη φρενήρη ανάπτυξη των ενστίκτων και των κατώτερων συγκινήσεων και τότε αναλώνονται όλες οι ώρες της μέρας με το να φανταζόμαστε νέες συγκινησιακές απολαύσεις, στο βαθμό που κάτι τέτοιο δεν απαιτεί υπερβολική προσπάθεια.

Αυτή η ψυχολογική "νύχτα" μοιάζει πολύ με το θάνατο. Η συνείδηση εξακολουθεί να είναι τόσο κοιμισμένη όσο εμείς δεν είχαμε ποτέ στη ζωή μας εμφανιστεί έτσι. Και τη Μάγια δεν την ενδιαφέρει το ότι εμείς οι άνθρωποι πεθαίνουμε υπερβολικά γρήγορα. Κάποια από τις βελόνες της θα έρθει για να τραυματίσει τους άβουλους και να τους βγάλει από το λήθαργό τους.

Στους ανθρώπους που κυριαρχούνται από το πάθος της δράσης χωρίς ανάπαυλα, η υπερηφάνεια συμμαχεί με τη δράση, και θα το θεωρούσαν ως δειλία ή βλακεία το να σταματήσουν έστω και για μια στιγμή στο τρελό τρέξιμο της ζωής, αν και δεν ξέρουν πάντα τί ακριβώς κάνουν ούτε για ποιο σκοπό, ούτε το λόγο για τον οποίο το κάνουν. Αυτή η δράση χωρίς ανάπαυση, η δράση της ατέλειωτης "ημέρας" καταλήγει στην καταστροφή των φυσικών, ψυχολογικών και νοητικών δυνάμεων του ατόμου, που είναι ένας άλλος τρόπος να φτάσει κανείς στο θάνατο. Και τη Μάγια δεν την ενδιαφέρει το ότι εμείς οι άνθρωποι πεθαίνουμε νωρίς...

Ο κύκλος μέρα-νύχτα μετατρέπεται έτσι σε μια ενδεικτική ενέργεια που μας βάζει σε κίνηση και που σταματάει την κίνηση, σύμφωνα με το γενικό σχέδιο του κόσμου που μας περιβάλλει.

Η δύναμη του παραδείγματος είναι μεγάλη δασκάλα, η Μάγια εκμεταλλεύεται αυτή τη δύναμη. Αυτό που κάνει η Φύση το κάνουμε όλοι ή τουλάχιστον νιώθουμε μια μεγάλη ανάγκη για να το κάνουμε, και μια μεγάλη ανησυχία όταν δεν το κάνουμε.

Σύμφωνα με τις διαφοροποιημένες ανθρώπινες συνθήκες, μερικοί εκτιμούν περισσότερο τη μέρα κι άλλοι περισσότερο τη νύχτα.

Αυτοί που αγαπούν τη νύχτα και το φως του φεγγαριού, ευχαριστούν αυτό το κάλυμμα αγαθοεργούς σκοτεινιάς που κάνει όμορφα όλα τα πράγματα και αυτό το πλατινένιο και απαλό φέγγος που δημιουργεί μυστηριώδεις σκιές και αξεδιάλυτους ψιθύρους που ακολουθούν τα βήματά μας. Αν και ο Ήλιος δε λάμπει φυσικά, βλέπουμε εν τούτοις τα άστρα να παραμένουν κρυφά στη διάρκεια της ημέρας.

Η μέρα και ο ήλιος είναι η εξιδανίκευση της έκδηλης ζωής, η λατρεία του μυστηρίου της δημιουργίας, όπως αυτή εκφράζεται με τη μέγιστη ομορφιά της. Η νύχτα και τα άστρα είναι η αναπαράσταση ενός άλλου κοσμικού κι άπειρου μυστηρίου, που αντανακλάται σ’ έναν ουρανό που είναι γεμάτος με μακρινούς κόσμους που μας κάνουν να αισθανόμαστε μικροί μπροστά στην απεραντοσύνη. Στη διάρκεια της μέρας βλέπουμε καλύτερα τη γη και τους εαυτούς μας, κι αυτό είναι αναγκαίο. Στη διάρκεια της νύχτας οι σκιές μας εμποδίζουν να δούμε και στρεφόμαστε καλύτερα προς τον αστρικό χώρο, κάτι που επίσης είναι αναγκαίο.

Γι’ αυτό η Μάγια παίζει με τους κύκλους. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να διαλέξουμε. Γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να είμαστε κριτές και συμμέτοχοι, όταν πρόκειται να βυθιστούμε σ’ αυτόν τον τροχό που γυρίζει και μας καλεί να κοιμόμαστε διαδοχικά και να ξυπνάμε, σύμφωνα με τη σχετική θέση των ακτίνων του.

Αν διαπεράσουμε τα πέπλα και μάθουμε να βλέπουμε αυτόν το μικρό κύκλο του ύπνου και της εγρήγορσης, θα μπορέσουμε να κάνουμε το άλμα προς τη διάσταση του άλλου κύκλου, της ζωής και του θανάτου.

Από το βιβλίο "Παιχνίδια στον Καθρέπτη"