Σε όλη τη μεσαιωνική ιστορία ο 15ος αιώνας είναι ίσως ο σημαντικότερος σταθμός, μια χρονική περίοδος κλειδί για τις ευρωπαϊκές αλλά και παγκόσμιες εξελίξεις. Ένα σημείο μετασχηματισμού και ανάπτυξης της ανθρώπινης διάνοιας, μια προσπάθεια αποτίναξης του σκοταδισμού, της άγνοιας, του φόβου και της προκατάληψης. Σε μια εποχή αναγέννησης και πιο συγκεκριμένα στις 10 Νοεμβρίου 1493 γεννήθηκε ο Φίλιππος Αουρέολους Μπόμπαστ φον Χόχενχαϊμ, ο γνωστός ως Θεόφραστος Παράκελσος, στο Αϊνσίντελν της Ελβετίας. Είχε πατέρα γιατρό, για τον οποίο έτρεφε μεγάλη αγάπη, διότι τον μύησε στην τέχνη της ιατρικής και της μυστικής δύναμης των φυτών. Από αυτόν κληρονόμησε την ιπποτική αρετή και φιλοδοξία για έναν ανώτερο πολιτισμό ενώ από τη μητέρα του την αποφασιστικότητα, την αμεσότητα, την τραχύτητα και την βαθιά ευλάβεια. Όπως φαίνεται από τη ζωή του και τα λεγόμενά του, δεν γνώρισε την αγάπη παρόλο που δεν ήταν μοναχικός άνθρωπος, όντας βαθιά δεμένος με την ιδέα της βοήθειας των συνανθρώπων του. Μια απόδειξη της μεγάλης αγάπης που έτρεφε για την ανθρωπότητα ήταν ο συνεχής αγώνας του για τη βελτίωση της  ιατρικής. Ήταν μόλις εννέα χρόνων όταν ξεκίνησε τις μεγάλες περιπλανήσεις του, για να ικανοποιήσει την άσβεστη δίψα του για μάθηση. Σε αυτές απέκτησε γνώσεις αλχημείας, μεταλλουργίας, ιατρικής, φυσικών επιστημών και μελέτησε τους Έλληνες φιλόσοφους.

Σύμφωνα με τις απόψεις του ο γιατρός οφείλει να γνωρίζει τα θαύματα της φύσης, την παράξενη αντιστοιχία του μακρόκοσμου με τον μικρόκοσμο και όλα τα αόρατα μυστήρια. Οφείλει να γνωρίζει την αλχημεία, την αστρολογία, αλλά πέρα απ’ όλα αυτά πρέπει να είναι και φιλόσοφος. Κατ’ αυτόν ο γιατρός πρέπει να είναι τα πάντα γιατί λειτουργεί κατ’ εντολή του Δημιουργού. Γι’ αυτό άλλωστε περιγράφει την ιατρική ως υψηλή μεσολάβηση ανάμεσα στο Θεό και τον ασθενή, ένα υψηλό καθήκον που υποδηλώνει και τον διαρκή αγώνα του γιατρού για τη δική του τελειοποίηση.

Ο Παράκελσος ορίζει τέσσερις αρετές που αντιπροσωπεύουν τον ιδανικό γιατρό:  πρώτη είναι η Σοφία, η δεύτερη η Αγάπη, η τρίτη η Σωφροσύνη και η τέταρτη η Γενναιοδωρία.

Σοφία: Η άγνοια είναι εχθρός της Σοφίας και προκαλεί τη δυστυχία στον άνθρωπο. Μόνο μέσω της γνώσης και της πίστης μπορεί κάποιος να γίνει σοφός κι έτσι να μπορεί να διαχωρίζει το καλό από το κακό και να επιλέγει το καλό. Αυτός που γνωρίζει δεν υποκύπτει ποτέ στον πειρασμό, ούτε είναι προληπτικός. Όταν μιλάει για πίστη εννοεί την πίστη που προέρχεται από τη γνώση και την κατανόηση των όσων γνωρίζει. Η γνώση αυτή προέρχεται από τη φιλοσοφία και μόνο μέσω αυτής μπορεί να δεχθεί την ευλογία ή την κατάρα ο άνθρωπος.

Ο Παράκελσος υποστηρίζει ότι υπάρχουν δύο είδη σοφίας στον κόσμο. Το ένα είναι αιώνιο και το άλλο φθαρτό. Η αιώνια σοφία που προέρχεται από το φως του Άγιου Πνεύματος και είναι μοναδική, δίκαιη και αψεγάδιαστη. Η άλλη προέρχεται από το φως της φύσης και είναι δύο ειδών, καλή και κακή. Η καλή σοφία είναι αδιαχώριστη από το Αιώνιο, η κακή από την Καταστροφή…Ο άνθρωπος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα του Θεού. Οφείλει, λοιπόν, να αγωνίζεται διαρκώς για να γίνει άξιος αυτής της εικόνας, να διαχωρίζει το καλό από το κακό είδος της σοφίας της φύσης κι έτσι να ανακαλύψει ότι το καλό συνίσταται κύρια στην αιώνια σοφία. Από την παροδική σοφία ας κρατήσει μόνο το καλό είδος και ας απορρίψει το κακό. Ο άνθρωπος ελέγχει μόνος του τον εαυτό του, δεν τον ελέγχει η σοφία.

Η φυσική λογική και η αιώνια λογική συνυπάρχουν. Η φυσική λογική όταν ακολουθεί τον ειδωλολατρικό δρόμο, μπορεί να υπάρχει χωρίς την αιώνια σοφία και δεν ασχολείται με το Αιώνιο. Όμως η αιώνια λογική δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την αντίστοιχη φυσική, επειδή ο άνθρωπος  οφείλει να βρει το αιώνιο στο φυσικό. Όλοι μας κληρονομούμε τη σοφία. Στο χέρι μας όμως είναι το πώς θα την διαχειριστούμε για να λάβουμε περισσότερα ή λιγότερα. Η σοφία συνίσταται στην γνώση και όχι στη φαντασία.

Η λογική του σοφού είναι απελευθερωμένη από ανοησία, σύγχυση και αμφιβολία και κατανοεί όλες τις εκδηλώσεις, γιατί τα πάντα φτάνουν στην τελείωσή τους μόνο μέσα από τη γνώση. Εκείνος που δεν γνωρίζει δεν αγαπά τίποτα ούτε καταλαβαίνει. Όποιος καταλαβαίνει αγαπά, παρατηρεί και βλέπει, άρα γνωρίζει. Η πίστη λοιπόν αποκτιέται μόνο με τη γνώση.

Κάθε άνθρωπος έχει ένα αθάνατο τμήμα στην ύπαρξή του, που λειτουργεί ως μεσολαβητής ανάμεσα σε αυτόν και τον Θεό. Επομένως, αποτελεί χρέος του ανθρώπου να το χρησιμοποιήσει, έτσι ώστε να αφυπνιστεί και να αποκτήσει τη σοφία.

Αγάπη: Η ομιλία δεν ανήκει στη γλώσσα αλλά στην καρδιά. Η γλώσσα μπορεί να είναι το όργανο με το οποίο μιλάμε αλλά τα όσα λέει θα πρέπει να έρχονται από την καρδιά, γιατί αυτή κρατάει την αλήθεια, την πίστη και την αγάπη. Η αγάπη, λοιπόν, είναι πραγματική μόνο όταν προέρχεται από την καρδιά. Μονάχα έτσι μπορεί κάποιος να λειτουργήσει αλτρουιστικά. Δίνονται πολλά σ’ εκείνον που αγαπά πολύ. Αυτός που αγαπά πρέπει να το δείχνει κάθε στιγμή με τις πράξεις του. Εάν, για παράδειγμα, είναι πλούσιος πρέπει να μοιράσει κάποιο μέρος από τα υπάρχοντα του στους φτωχούς, έτσι ώστε να ξεφορτωθεί από τα παραπανίσια και να ευχαριστιέται μαζί με τους άλλους ένα ίσο μερίδιο. Εκείνοι λοιπόν που έχουν πολλά θα πρέπει να δίνουν πολλά σε όσους δεν έχουν τίποτα, ώστε να βρεθούν γενναιόδωροι στα δώρα τους. Ο Θεός μας δίνει τη δυνατότητα να τον αγαπάμε στις καρδιές μας με όλη τη δύναμη της ψυχής μας και αυτό είναι κάτι που φαίνεται από τα έργα μας.

Σωφροσύνη: Είναι λάθος να ζούμε έχοντας το συναίσθημα της ζήλιας, γιατί δεν μπορεί να αναπτυχθεί τίποτα θεμελιωμένο σε ένα τέτοιο συναίσθημα. Χρειάζεται διαφορετική ρίζα. Οφείλουμε λοιπόν, να έχουμε σωφροσύνη πρώτα προς τον άνθρωπο και κατόπιν προς το Θεό. Εκείνος που περιφρονεί τους ανθρώπους δεν έχει σεβασμό για το Θεό. Γι’ αυτό οι άνθρωποι πρέπει να στραφούν μακριά από την κενότητα και την περηφάνια και να ασκηθούν στην ταπεινότητα. Να μπορούμε να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον, ξέροντας ότι όλοι κάνουμε λάθη. Όσο δυνατός κι αν είναι κάποιος, όση εξουσία κι αν έχει πρέπει να ομολογεί τις ατέλειές του γιατί μόνο έτσι θα μπορεί να γίνει αποδεκτός από τους άλλους και από το Θεό. Όποιος δεν γνωρίζει τη μετάνοια και την οδύνη δεν μπορεί να αλαφρύνει την ψυχή του από αυτά που τον βαραίνουν. Πρέπει να είμαστε σταθεροί στις καρδιές μας και σε συνεχή εγρήγορση και ανά πάσα στιγμή να μπορούμε να παραδεχτούμε, ακόμα και μπροστά στο Θεό τις ατέλειές μας.

Γενναιοδωρία: Αν κάποιος έχει πολλά και γεμίζει ευχαρίστηση από αυτά ας δώσει και στους άλλους που τα χρειάζονται και τότε θα καταλάβει τι είναι η ευχαρίστηση. Μη συσσωρεύει θησαυρούς, γιατί αυτό μπορεί να του προκαλέσει προβλήματα που δεν τα περιμένει. Ας ελευθερωθούμε λοιπόν από τις έγνοιες και ας δώσουμε με τη θέλησή μας όσα περισσεύουν από τα απολύτως αναγκαία για την ύπαρξή μας. O σκοπός του ανθρώπου, και του γιατρού ειδικότερα, δεν πρέπει να είναι ο πλούτος, γιατί τότε είναι σαν να κλέβει. Αντιθέτως, πρέπει να περιορίζεται στα καθημερινά και τότε θα γνωρίσει την πραγματική ευτυχία και δεν θα βασανίζεται από ενοχές. Αν κάποιος θέλει να λέγετε Ιππότης, τονίζει ο Παράκελσος, δεν χρειάζεται να έχει χρυσά σπιρούνια και χρυσά χαλινάρια. Μπορεί να γίνει Ιππότης μέσω της γενναιοδωρίας και όχι της αιματοχυσίας. Όσοι δεν έχουν γενναιοδωρία είναι βουτηγμένοι στη βαρβαρότητα τη σκληρότητα και την κακία και θεωρούν τους εαυτούς τους ως κύριο των πάντων. Ακόμα δεν γνωρίζουν ότι η ευτυχία δεν θεμελιώνεται στα πλούτη αλλά στις φυσικές μας ανάγκες. Οπότε αν ένας ασθενής δώσει στο γιατρό του ό,τι έχει ανάγκη και τίποτα περισσότερο, τότε θα είναι και οι δυο ευτυχισμένοι. Το ίδιο ισχύει όταν ο γιατρός δώσει στον ασθενή του την υγεία του, που την έχει ανάγκη. Όλοι οι άνθρωποι αλληλεξαρτώνται είτε πλούσιοι είναι είτε φτωχοί. Ίσα-ίσα μάλιστα που οι φτωχοί είναι μια πρόκληση για τους πλούσιους, η οποία θα τους οδηγήσει στην δική τους καλυτέρευση. Οι φτωχοί πρέπει να είναι ευτυχισμένοι, επειδή δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τα δεσμά του πλούτου. Και τέλος λέει ο Παράκελσος ότι είναι δίκαιο και καλό να είσαι χαρούμενος με το χαρούμενο και να θλίβεσαι με το θλιβερό.

Όλα τα παραπάνω λοιπόν, αποτελούν τις 4 αρετές του ιδανικού γιατρού. Κατά τη γνώμη μου, επίσης θα πρέπει να αποτελούν τις 4 αρετές που πρέπει να έχει κάθε άνθρωπος, εάν επιθυμεί να έχει ψυχική ηρεμία κι αν θέλει να φτάσει σε κάποιο ανώτερο σκοπό. Έτσι θα γίνει ο ίδιος γιατρός του εαυτού του, οδηγός της ψυχής του και γιατρός των άλλων ψυχών.


Βιβλιογραφία : « Ο Αλχημιστής» Θεόφραστος Παράκελσος, Εκδόσεις Ιάμβλιχος.