ΑΡΘΡΑ
Μια πλούσια αρθογραφία, σχετικά με τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τον εσωτερισμο, την επιστήμη και άλλα ένδιαφέροντα θέματα.
cupid psyche

Ευρετήριο Άρθρου

Αυτή είναι μια όμορφη ιστορία που μας την διηγήθηκε ο Απουλήιος τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Απουλήιος γεννήθηκε σε μια επαρχία της Ρώμης στην σύγχρονη Αλγερία, σπούδασε κι έζησε πρώτα στην Καρχηδόνα που αποτελούσε τότε το μεγάλο κέντρο των λατινικών σπουδών της Αφρικής, κι έπειτα στην Αθήνα τη πόλη της σοφίας. Το βιβλίο του που ονομάζεται «Μεταμορφώσεις» το έγραψε το 161 μ.Χ. και μέσα σε αυτό βρίσκουμε μια όμορφη διήγηση που αφορά τον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής.

Η Διήγηση
Η Ψυχή λοιπόν ήταν μια κοπέλα εκπληκτικά όμορφη που επισκίαζε ακόμη και την Αφροδίτη, την θεά της ομορφιάς και του έρωτα σε σημείο που οι βωμοί της Αφροδίτης εγκαταλείφθηκαν εντελώς. Η θεά Αφροδίτη θύμωσε με την Ψυχή και κάλεσε τον γιο της Έρωτα, έναν όμορφο νέο και του έδωσε εντολή να κάνει την Ψυχή να ερωτευθεί τον κατώτερο άνδρα που θα μπορούσε να βρει. Μόνο που δεν υπολόγισε πως και ο Έρωτας θα ερωτευόταν την Ψυχή.

Τα χρόνια περνούσαν και ενώ οι αδερφές της βρήκαν συζύγους, η όμορφη Ψυχή παρέμεινε μόνη. Οι γονείς της ανήσυχοι, ζήτησαν χρησμό από τους Δελφούς, κι εκεί ο Απόλλωνας έδωσε τον ακόλουθο χρησμό: «Η Ψυχή δεν προορίζεται για γυναίκα κανενός θνητού. Ο άντρας της την περιμένει στην κορυφή ενός βουνού, και είναι ένα αποκρουστικό τέρας, που κανείς, ούτε θνητός ούτε αθάνατος, δεν μπορεί να του αντισταθεί».

Οι γονείς ακολούθησαν τον χρησμό και ετοίμασαν τη Ψυχή για τον γάμο. Η Ψυχή περίμενε στο ψηλό βουνό μόνη της κλαίγοντας, αλλά ο Ζέφυρος, τη σήκωσε απαλά και τη μετέφερε σε μια όμορφη κοιλάδα όπου έπεσε σε βαθύ ύπνο πάνω στο φρέσκο γρασίδι. Όταν ξύπνησε βρέθηκε σε ένα όμορφο δάσος με μια κρυστάλλινη πηγή κι ένα εκθαμβωτικό χρυσό παλάτι, που λουζόταν πάντα από ένα χρυσό φως.

Στο παλάτι την περιποιούνταν με τον καλύτερο τρόπο αόρατοι υπηρέτες, και τις νύχτες ένας άγνωστος άντρας που της φερόταν με τρυφερότητα την επισκεπτόταν το βράδυ και έσμιγε μαζί της στο κρεβάτι. Η ψυχή είχε πλέον καταλάβει ότι μάλλον δεν πρόκειται για τέρας και ζούσε ευτυχισμένη στο παλάτι, ερωτευμένη με τον σύζυγό της.

Αλλά άρχισε να αισθάνεται νοσταλγία για τους δικούς της που τη νόμιζαν θυσιασμένη και με δάκρυα και παρακάλια κατάφερε να πείσει τον άντρα της να επιτρέψει να την επισκεφθούν για λίγο οι αδελφές της. Εκείνος της έδωσε τελικά την άδεια να έρθουν και να τους χαρίσει ό,τι ήθελε από τα πλούτη του παλατιού αλλά με τον όρο να μην πλανηθεί από τα λόγια τους και θελήσει να τον αντικρίσει στο φως. «Τότε θα με χάσεις για πάντα και θα γίνεις δυστυχισμένη» της είπε.

Η Ψυχή δέχτηκε με ενθουσιασμό τις αδελφές της στο παλάτι της, και όταν τη ρώτησαν για την ταυτότητα του συζύγου της, απάντησε ότι ήταν ένας νέος όμορφος άντρας που περνούσε την ημέρα του κυνηγώντας. Φεύγοντας οι αδερφές της φορτωμένες με πλούσια δώρα, ζήλεψαν που η αδελφή τους είχε γίνει ξαφνικά πάρα πολύ πλούσια και είχε βρει έναν όμορφο άνδρα, ενώ εκείνες είχαν φορτωθεί άσχημους και γέρους συζύγους. Κι έτσι αποφάσισαν να της δώσουν ένα σκληρό μάθημα. Ο Έρωτας επανέλαβε την προειδοποίησή του για τις αδερφές της και την ενημέρωσε ότι ήταν έγκυος. Εάν δεν έλεγε τίποτα στις αδερφές της, θα γεννούσε ένα θείο μωρό, διαφορετικά το παιδί θα ήταν ένας κοινός θνητός.

Την δεύτερη φορά λοιπόν οι αδερφές της, την έπεισαν πως έπρεπε να δει το πρόσωπό του, αφού δεν θέλει εκείνος να τον βλέπει, είναι ένα τέρας και θα τη σκοτώσει. Εκείνη λοιπόν το βράδυ πήρε ένα λυχνάρι, έγειρε από πάνω του και καθώς φώτισε το πρόσωπό του με το λυχνάρι, είδε προς μεγάλη της έκπληξη τον πανέμορφο θεό Έρωτα. Η Ψυχή τα έχασε, το λυχνάρι έγειρε στο πλάι και καυτό λάδι χύθηκε πάνω στον Έρωτα. Ο Έρωτας ξύπνησε από τον πόνο και λέγοντας της πως η καχυποψία της σκότωσε την αγάπη τους, έφυγε πετώντας μακριά της για πάντα.

Η Ψυχή μες στην απόγνωσή της για όλα αυτά που έχασε, άρχισε να περιπλανιέται χωρίς σκοπό στην ερημιά ενώ ο Έρωτας μαράζωνε στο κρεβάτι της μητέρας του με φοβερούς πόνους από το έγκαυμα. Η Ψυχή ικέτεψε τη Δήμητρα και την Ήρα να τη βοηθήσουν, αλλά οι δύο θεές αρνήθηκαν να κάνουν οτιδήποτε ενάντια στην Αφροδίτη. Τότε η Ψυχή αποφάσισε να προσεγγίσει την Αφροδίτη αλλά ήδη ο Ερμής την εντόπισε και κανόνισε να τη σύρουν στο παλάτι της θεάς. Η Αφροδίτη της είπε πως για να δει τον αγαπημένο της, θα έπρεπε πρώτα να περάσει τρεις δοκιμασίες, για να αποδείξει την αξία της με βοηθούς την Ανησυχία και τη Λύπη:

nea acropoli cupid psyche


Πρώτον να ξεδιαλέξει σπόρους δημητριακών. Σε αυτό την βοήθησαν τα μυρμήγκια και κατάφερε να το κάνει.

Η δεύτερη δοκιμασία ήταν πιο δύσκολη. Έπρεπε να μαζέψει μαλλί από άγρια χρυσόμαλλα πρόβατα. Αυτή τη φορά, ένα καλάμι που φύτρωνε στην όχθη του ποταμού βοήθησε το απελπισμένο κορίτσι. Τη συμβούλεψε να αποφύγει τα πρόβατα κατά τη διάρκεια των καυτών ωρών της ημέρας και να μην προσπαθήσει να τα σκοτώσει και βάψει τα χέρια της με αίμα αλλά αργότερα, όταν αυτά θα ξεκουραζόταν στη σκιά, να μαζέψει το μαλλί που θα είχε κολλήσει στα κλαδιά των δέντρων και στο φράχτη που ήταν κοντά τους. Έτσι κι έκανε και τα κατάφερε πάλι.

Τότε η Αφροδίτη της ζήτησε να ανέβει στη κορυφή ενός βουνού και να γεμίσει ένα κρυστάλλινο αγγείο με μαύρο νερό από μια πηγή που προερχόταν από τον ποταμό του Κάτω Κόσμου, τη Στύγα. Αυτό ήταν αδιανόητο γιατί δίπλα στον ποταμό υπήρχαν δύο Δράκοι που δεν επέτρεπαν να πλησιάσει κανείς. Τότε ο αετός του Δία, που ήταν φίλος του Έρωτα, έτρεξε να τη βοηθήσει και γέμισε εκείνος το δοχείο γι’ αυτή.

Πάλι όμως η Αφροδίτη δεν ήταν ικανοποιημένη και της ζήτησε κάτι ακόμη πιο τρομερό: να κατέβει στον Κάτω Κόσμο και να πάρει από την Περσεφόνη το ελιξίριο της νιότης για την Αφροδίτη, με την προϋπόθεση να μην ανοίξει το δοχείο. Η Ψυχή ακολούθησε πιστά τις οδηγίες και είχε θερμή υποδοχή από την Περσεφόνη. Η θεά γέμισε αμέσως το κουτί με το βάλσαμο και η Ψυχή επέστρεψε ασφαλής από το βασίλειο των νεκρών.

Μόνο που στο τέλος τη νίκησε η περιέργεια κι άνοιξε το δοχείο να δει το ελιξίριο της νεότητας και τότε έπεσε σε βαθύ ύπνο.

Ο Έρωτας έμαθε τα μαντάτα και έτρεξε στον Όλυμπο. Ικέτεψε τον Δία να εγκρίνει τον γάμο του μαζί της. Ο Δίας, συγκινημένος από την αγάπη του θεού Έρωτα, την έκανε αθάνατη, επιτρέποντας σ’ εκείνον να ενωθεί μαζί της για πάντα. Ανέθεσε στον Ερμή να φέρει το κορίτσι στον Όλυμπο, όπου ο γάμος γιορτάστηκε με χαρά. Ο Έρωτας και η
Ψυχή παρέμειναν σύζυγοι και απέκτησαν έναν παιδί, την Ηδονή.

Η Ψυχή τσακισμένη και ρακένδυτη ζητά τις απαντήσεις για την ύπαρξή της. Ζητά να ενωθεί με εκείνο το ουράνιο κομμάτι της μα δεν μπορεί ακόμη. Μέσα από τις δοκιμασίες θα καταφέρει να ξανακερδίσει τον Έρωτα και να βρει την αληθινή ανώτερη φύση της.


Η ερμηνεία του Μύθου
Σε αυτόν τον μύθο ο Απουλήιος έκρυψε κάποιες αιώνιες αλήθειες με έναν όμορφο συμβολικό τρόπο. Η ίδια κοπέλα συμβολίζει ξεκάθαρα την ψυχή του ανθρώπου και ο Έρωτας είναι το ανώτερο πρότυπό της στο πνευματικό επίπεδο. Άλλωστε ο έρωτας είναι η δύναμη της έλξης που επεμβαίνοντας στην ύλη, παράγει τη γέννηση των σωμάτων που φιλοξενούν τις ψυχές. Ο έρωτας λοιπόν, συμβολίζει όχι μόνο την δύναμη της ερωτικής αγάπης αλλά και σε κοσμογονικό επίπεδο, ευθύνεται για την ύπαρξη και την τάξη όλων των πραγμάτων στο Σύμπαν. Για αυτό λατρευόταν και στα Ελευσίνια Μυστήρια, ως Πρωτόγονος, αυτός δηλαδή που γεννήθηκε πρώτος (Ο Φάνης - Έρως της Ορφικής μυθολογίας).

Η ομορφιά της Ψυχής είναι εκείνη που τους φέρνει κοντά αλλά η ψυχή δεν είναι ακόμη έτοιμη να αντικρίσει τον «σύζυγο». Είναι ακόμη πολύ γήινη και για αυτό επηρεάζεται από τις αδερφές της που είναι μεγαλύτερες (τα κατώτερα στοιχεία της προσωπικότητας του ανθρώπου), που της δημιουργούν την αμφιβολία για το πνευματικό. Ό,τι δεν βλέπεις με τα φυσικά μάτια, δεν μπορεί να είναι καλό, αγνό. Όμως, όπως διδάσκει ο μύθος υπάρχουν πράγματα που πρέπει να κοπιάσεις για να τα βρεις. Έτσι κι η ψυχή οδηγείται από την αμφιβολία στην καταστροφή, ίσως επειδή δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την αλήθεια με την περιοριστική χρήση του νου. (Άλλωστε η καχυποψία ήταν η αιτία που έχασαν οι πρωτόπλαστοι τον παράδεισο). Όπως λέει η Ε.Π. Μπλαβάτσκυ στη «Φωνή της Σιγής» «ο νους είναι ο φονιάς του πραγματικού». Πρέπει να αναπτύξει ο άνθρωπος κάτι πέρα από την τετράγωνη κατώτερη λογική για να αντικρίσει την αλήθεια, να αναπτύξει ένα είδος ορθού νου που εμπεριέχει την διαίσθηση και την διάκριση. Αυτόν τον νου στην ανατολική φιλοσοφία τον ονομάζουν Μάνας. Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο. Πρέπει η ψυχή να καταφέρει την αυτοπραγμάτωση που στην περίπτωση του μύθου είναι να ξαναενωθεί με τον ουράνιο σύζυγο.

Έτσι λοιπόν ξεκινά την αναζήτηση, φτωχή και ρακένδυτη. Με ταπεινότητα δηλαδή προσεγγίζει κανείς αυτή την προσπάθεια της εσωτερικής αναζήτησης. Βασικό στοιχείο εδώ αποτελούν οι δοκιμασίες που πρέπει να περάσει και που θα την κάνουν πιο δυνατή και πιο ώριμη. Μέσα από τις δοκιμασίες θα καταφέρει να ξανακερδίσει τον Έρωτα και να βρει την αληθινή ανώτερη φύση της. «Ο πόνος είναι φορέας συνείδησης», και αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει ο πόνος στη γη. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να δημιουργηθεί μια ισχυρή βούληση που θα μπορεί να νικήσει την αδράνεια της ύλης και να έχει μέσα της απέραντη αγάπη για όλα τα όντα. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται πρακτική εξάσκηση πάνω στις δυσκολίες. Αυτό συμβόλιζαν σε όλους τους πολιτισμούς οι δοκιμασίες που αποτελούσαν μέρη των μυήσεων. Αποτελούν δηλαδή κατά κάποιο τρόπο, το σύμβολο του ξυπνήματος της συνείδησης.

Η πρώτη δοκιμασία είναι να καταφέρει την διάκριση. Έχει την βοήθεια των μικρών όντων της γης. Πρόκειται για τον έλεγχο /μύηση στο επίπεδο «γη» στη σφαίρα της ύλης. Πρώτα πρέπει κανείς να μπορεί να ξεχωρίσει το σωστό από το λάθος, να μπορεί να κάνει σωστές επιλογές, να μπορεί να πάρει σωστές αποφάσεις. Για αυτό και στην ανατολή υπήρχε ένα μυθικό ον με το όνομα «Καλαχάμσα» ένα είδος κύκνου που συμβόλιζε τον μαθητή της εσωτερικής πορείας και μπορούσε να ξεχωρίσει νερό από το γάλα. Ήταν ο τρόπος τού να δείξουν τη σημασία της αρετής της διάκρισης.

Η δεύτερη δοκιμασία με τη συλλογή των χρυσών μαλλιών των ηλιακών προβάτων είναι η απόκτηση των ανώτερων αρετών, που η συλλογή τους πρέπει να γίνει με υπομονή, όπου η ψυχή πρέπει να μάθει να αποφύγει την βία και να έχει αποτελεσματικότητα μέσω μιας έξυπνης διάνοιας που εμπεριέχει την αγάπη για όλα τα όντα. Είναι ο έλεγχος /μύηση στον επίπεδο του ψυχισμού.

Η τρίτη δοκιμασία με το γέμισμα νερού από το ποτάμι της Στύγας είναι η νίκη στο νοητικό επίπεδο, είναι η κάθαρση (νερό) όπου ο άνθρωπος έχει αναπτύξει ανώτερες δυνάμεις που είναι σύμμαχοί του, όπως ο αετός του Δία που συμβολίζει την Βούληση στον άνθρωπο.

Η τελευταία δοκιμασία που είναι η κάθοδος στον Άδη, υπάρχει σε πάρα πολλούς μύθους (ας θυμηθούμε τον Οδυσσέα, τον Ηρακλή, τον Ορφέα κλπ), είναι η μύηση σε πνευματικό επίπεδο. Ο άνθρωπος είναι πλέον νικητής του θανάτου. Είναι
επίσης η κάθοδος στο ασυνείδητο για να καταφέρει η Ψυχή να γνωρίσει τα βαθύτερα επίπεδα του εαυτού της και να κάνει μια αυτοκάθαρση. Παρόλα αυτά πάντα πάλι νικάει η περιέργεια και η ψυχή πέφτει σε λήθαργο. Είναι ο ύπνος της αυτολησμονιάς.

Πρέπει να ξεχάσει το παρελθόν, τον πόνο, τους φόβους της, τις ελπίδες και προσδοκίες της, όλα αυτά που αποτελούσαν την ταυτότητα του κατώτερου Εγώ. Πρέπει να χάσει κατά κάποιον τρόπο τον εαυτό της για να τον ξανακερδίσει στην
απεραντοσύνη της Θείας, της αιώνιας Ύπαρξης. Το αποτέλεσμα είναι η Ανάσταση, η νίκη πάνω σε όλα τα σκοτάδια. Το ενδιαφέρον σε αυτή την παλιά ιστορία είναι ότι αφορά τον καθένα από μας. Είμαστε εμείς η Ψυχή που τσακισμένη και ρακένδυτη ζητά τις απαντήσεις για την ύπαρξή της. Ζητά να ενωθεί με εκείνο το ουράνιο κομμάτι της μα δεν μπορεί ακόμη. Κι όπως πολύ εύστοχα ρωτάει ο Σεφέρης σε ένα ποίημα του:

«Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας πάνω στα σαπισμένα θαλάσσια ξύλα από λιμάνι σε λιμάνι;»

Ίσως διαισθανθούμε ότι το νόημα της ζωής είναι αυτή η ίδια αναζήτηση για εκείνο το ουράνιο κομμάτι μέσα μας.

ΔΕΙΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ