Η Εσωτερική προσέγγιση των Μύθων

Η εσωτερική θεώρηση και ερμηνεία των Μύθων βασίζεται στις διδασκαλίες του παγκόσμιου εσωτερισμού. Είναι μία σφαιρική θεώρηση ολιστικού τύπου, η οποία δεν αποκλείει τις άλλες θεωρήσεις, αλλά τις εντάσσει στους κλάδους έρευνας και συμπερασμάτων που συναποτελούν -χωρίς ο κάθε κλάδος να διεκδικεί την αυθεντικότητα της ερμηνείας όπως κάνουν οι διάφορες εξωτερικές σχολές- τη σφαιρική αυτή θεώρηση.

esoteriki proseggisi mythonΟ Εσωτερισμός είναι ένα σύνολο πανάρχαιων διδασκαλιών, που παραμένει αμετάβλητο, παρά τις πρόσκαιρες προσαρμογές των οποίων αποτελεί αντικείμενο. Είναι το σύνολο των γνώσεων που αφορούν την ενδότερη ουσία των πραγμάτων του κόσμου και του ανθρώπου, πιο πέρα από την επιφάνεια και την παρουσία τους. Όπως το υποδηλώνει και η ίδια η λέξη έχει σχέση με το εσωτερικό των πάντων, αυτό που καλύπτεται με την εξωτερική εμφάνιση και στην περίπτωση του Μύθου θα είναι ό,τι βρίσκεται μέσα και πίσω από την απλή ιστορία που αφηγείται ο Μύθος.

Να συμπληρώσουμε ότι ο Εσωτερισμός δεν είναι μία διανοητική, ορθολογιστική και θεωρητική γνώση, αλλά μία γνώση διαισθητική, υπέρλογη και υπερβατική. Είναι μία γνώση βιωματική, που επιτρέπει την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Επομένως, δεν επιδιώκει να πείσει, αλλά να κάνει κάποιον να βιώσει.

Η εσωτερική γνώση μεταβιβάζεται μέσα από μία χιλιόχρονη παράδοση και στηρίζεται στους μεγαλύτερους σοφούς και φιλοσόφους της ανθρωπότητας. Διαφυλάσσεται μέσω των διάφορων εσωτερικών ταγμάτων και ομάδων μέσα στους αιώνες, που ανάλογα με τις περιστάσεις μπορεί να εξωτερικευθούν ή να τραβηχτούν στη σκιά για ν' αποφύγουν τυχόν διωγμούς κάθε είδους κατεστημένου τύπου "δικών ασεβείας", όπως του Σωκράτη ή τις πυρές της Ιεράς Εξέτασης στο Μεσαίωνα. Έτσι, μπορούμε να διακρίνουμε την εσωτερική επιβίωση της Γνώσης στα Τάγματα του Ιπποτισμού το Μεσαίωνα, όπως των Ναϊτών, των Καθαρών και κυρίως μέσα στο λεγόμενο Μύθο του Αρθούρου που τροφοδοτήθηκε από τον πανάρχαιο Μύθο του Βασιλιά με τους Πολεμιστές του. Μάλιστα υπήρξαν άνθρωποι που τον ενσάρκωσαν μέσα στο σκοτεινό Μεσαίωνα.

Όμως αφού πέρασε ο Μεσαίωνας και η αντίδραση στο δογματικό αλάθητο της Καθολικής Εκκλησίας έσπρωξε τη Δύση στην αγκαλιά του Ορθολογισμού και του θετικισμού (οι οποίοι με τη σειρά τους τροφοδότησαν έναν άκρατο υλισμό) εμφανίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα μια κίνηση, η οποία προωθεί μια διαφορετική θεώρηση του ανθρώπου και της γνώσης. Πρόκειται για την Παγκόσμια Θεοσοφική Εταιρεία. Η ιδρύτριά της Ε.Π.Μπλαβάτσκυ σε δύο κύρια έργα της, την "Αποκαλυμμένη Ίσιδα" και τη "Μυστική Δοξασία" -που αποτελεί γιγαντιαίο έργο-σύνθεση του παγκόσμιου εσωτερισμού- προτείνει μια νέα θεώρηση των Μύθων και δίνει η ίδια το παράδειγμα με το έργο της, όπου εξετάζει ένα πλήθος από αυτούς. Αφιέρωσε τη ζωή της, όπως σημειώνει η ίδια "στη μελέτη του κρυμμένου νοήματος κάθε θρησκευτικού και άλλου μύθου οποιουδήποτε έθνους μεγάλου ή μικρού και κυρίως των παραδόσεων της ανατολής." Συγκρούστηκε σφοδρά με τους υλιστές ερευνητές, επιστήμονες και δημοσιογράφους της εποχής της και επέκρινε σκληρά τους διάφορους ανατολιστές, όπως τον Μαξ Μύλλερ, οι οποίοι θεωρούσαν τη μυθολογία σαν μία ασθένεια της γλώσσας ή τον Φρέιζερ για τις δογματικές επεξηγήσεις των πολυάριθμων μύθων που συνέλεξε.

Το συμπέρασμά της για τη θεώρηση των Μύθων το κλείνει στην παρακάτω φράση: "Κανένας αιγυπτιακός πάπυρος, κανένα ινδικό olla, καμία ασσυριακή πλάκα ή εβραϊκός κύλινδρος δεν πρέπει να διαβάζεται και να γίνεται αποδεκτός κατά γράμμα."

Μέσα από την απέραντη ερευνητική της προσπάθεια (έκανε πολλές φορές το γύρο του κόσμου ερευνώντας αρχαιολογικούς χώρους, αρχεία, βιβλιοθήκες, εσωτερικές ομάδες κλπ) κατέληξε ότι οι αρχαίες μυθικές παραδόσεις δεν είναι απλώς δημιούργημα φαντασίας, αλλά ότι κρύβουν μια πολύπλευρη αλήθεια.

Ποιος είναι όμως ο τρόπος έρευνας τον οποίο υποστηρίζει η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ και ποιες είναι οι πλευρές της αλήθειας των Μύθων; Κατά την Ε.Π.Μπλαβάτσκυ οι ομοιότητες ανάμεσα στις παγκόσμιες μυθολογικές παραδόσεις δείχνουν ότι υπήρχε σε αμνημόνευτα χρόνια μια πρωταρχική συμβολική γλώσσα, κοινή για όλη την ανθρωπότητα. Με το πέρασμα των χιλιετηρίδων ξεχάστηκε και χάθηκε. Ελάχιστοι άνθρωποι κατόρθωσαν να διαφυλάξουν τους τρόπους ερμηνείας της. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, αυτοί οι τρόποι είναι επτά. Τα επτά κλειδιά ερμηνείας στα οποία θ' αναφερθούμε παρακάτω. Αυτή λοιπόν η γλώσσα φαίνεται ότι χρησιμοποιούσε σύμβολα, όπως εμείς χρησιμοποιούμε τα γράμματα.

esoteriki proseggisi mython1Η συμβολική σκέψη προηγείται της γλώσσας και τα σύμβολα επιτρέπουν μια άμεση αντίληψη και πέρασμα σε διαισθητική και όχι διανοητική γνώση. Εδώ ας θυμηθούμε τον Καρλ Γιουγκ με την αντίληψή του για τους Αρχέτυπους και τους περίπλοκους συμβολισμούς, τους οποίους εξετάζει στο έργο του υποστηρίζοντας ότι αποτελούν μέσο έκφρασης του συλλογικού ασυνείδητου. Αλλά και ο Μιρσέα Ελιάντ αναφέρει ότι η ομαδική συνείδηση χρησιμοποιεί κατηγορίες αντί γεγονότα, αρχέτυπα αντί ιστορικές προσωπικότητες. Δε συγκρατεί μεμονωμένα γεγονότα και πραγματικές μορφές. Έτσι, λειτουργεί ταυτίζοντας και συνδέοντας γεγονότα και πρόσωπα με πρότυπα τα οποία προϋπάρχουν στην ανθρώπινη συνείδηση, μια και όπως είπαμε τα σύμβολα προϋπάρχουν της γλώσσας, όπως την εννοούμε σήμερα - γιατί η συμβολική γλώσσα είναι μία κανονική γλώσσα- και έτσι τροφοδοτούνται οι διάφορες μυθικές ιστορίες.

Το περιεχόμενο λοιπόν της συμβολικής γλώσσας είναι Σύμβολα, τα οποία συνδυάζονται σε εμβλήματα και προκειμένου περί των Μύθων έχουμε προφορικά εμβλήματα. Το σύμβολο προέρχεται από το συν-βάλλω και υποκρύπτει την έννοια της μεταφοράς όπως και στη Λατινική: Symbolus - αυτός που μεταφέρει. Κατά κάποιο τρόπο το σύμβολο διασταυρώνει δύο επίπεδα συνείδησης -εδώ ας θυμηθούμε τον φυσικό και υπερφυσικό κόσμο τους οποίους διασταυρώνει ο Μύθος κατά τον Maussl- όπως στη "συμβολή" συναντώνται δύο ποτάμια.

Ακόμη ας υπενθυμίσουμε εδώ ότι ο δικός μας πολιτισμός δεν λειτουργεί με σύμβολα, αλλά με σήματα και ενώ τα σύμβολα είναι πολυδιάστατα και πολυσήμαντα, τα σήματα είναι μονοδιάστατα και μονοσήμαντα. Τα Σύμβολα είναι γέφυρες σε μία υπερβατική πραγματικότητα. Προσδίδουν στη δική μας οριζόντια πραγματικότητα τη διάσταση της καθετοποίησης και έτσι επιτρέπουν στην ανθρώπινη συνείδηση τη δυνατότητα να περάσει σε μία "άλλη πραγματικότητα" που δεν μπορεί να πλησιαστεί με άλλο τρόπο. Πολύ σημαντικό είναι ότι "τα σύμβολα, αν και είναι υπερδιανοητικής φύσης, οργανώνονται σε δομικές σχέσεις που τους επιτρέπουν να αποτελούν μια γλώσσα αλληλουχίας και συστηματικότητας." Και αφού ο Μύθος είναι μία συμπύκνωση συμβόλων, ας θυμηθούμε τον Λεβί Στρώς και τη Δομική Ερμηνεία του Μύθου, που παρομοιάζει το Μύθο με τη γλώσσα και ερευνά τη λογική του.

Η παγκόσμια συμβολική γλώσσα λοιπόν χρησιμοποιούσε σύμβολα σαν δομικούς λίθους. "Τα σύμβολα απεικονίζουν μια απλή, ιδιαίτερη ιδέα." Πολλά σύμβολα αρμονικά συνενωμένα αποτελούν ένα έμβλημα. "Το έμβλημα είναι ένα σύνολο συμβόλων, μια σειρά γραφικών εικόνων θεωρούμενων και εξηγούμενων αλληγορικά, που αναπτύσσουν μια ιδέα σε πανοραμικές όψεις, τη μια μετά την άλλη. Ακόμη και οι παραβολές είναι προφορικά σύμβολα, μια αλληγορική παρουσίαση πραγματικοτήτων, ζωής, συμβάντων, γεγονότων. Οι διάφορες μυθολογίες είναι γραπτά εμβλήματα τα οποία παλιότερα μεταδίδονταν προφορικά."

 

ΤΑ ΕΠΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ

Η Συμβολική γλώσσα λοιπόν ερμηνεύεται με ένα επταπλό κλειδί. Ποια είναι όμως αυτά τα επτά κλειδιά ερμηνείας; Υπήρχαν κάποτε άνθρωποι ή πολιτισμοί που τα κατείχαν;

esoteriki proseggisi mython2

Η Ε.Π.Μπ. στη "Μυστική Δοξασία" αφιερώνει ένα κεφάλαιο στη χαμένη γλώσσα και τα κλειδιά της. Αλλά και σε πολλά άλλα σημεία του έργου της τονίζει την ύπαρξη των επτά κλειδιών και αναφέρει διάφορους τρόπους ερμηνείας. Έτσι μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα για αυτά τα κλειδιά. Κατά την Ε.Π.Μπ. "λέγεται ότι η Ινδία (όχι με την τωρινή της έκταση, αλλά περιλαμβάνοντας τα αρχαία όριά της) είναι η μόνη χώρα στον κόσμο η οποία έχει ανάμεσα στους γιούς της, μυημένους που κατέχουν τη γνώση και των επτά υποσυστημάτων και το Κλειδί ολόκληρου του συστήματος. Από την πτώση της Μέμφιδας η Αίγυπτος άρχισε να χάνει ένα ένα τα κλειδιά και η Χαλδαία την εποχή του Βηρωσσού διατηρούσε μόνο τρία. Όσο για τους Εβραίους, σε όλα τους τα κείμενα δεν εμφανίζουν τίποτα άλλο από μία πλήρη γνώση του αστρονομικού, γεωμετρικού και αριθμητικού συστήματος συμβολισμού όλων των ανθρώπινων και ιδιαίτερα των φυσιολογικών λειτουργιών." 

Σ' αυτό το απόσπασμα λοιπόν βλέπουμε να αναφέρονται κάποια από τα κλειδιά: το αστρονομικό, το γεωμετρικό και το αριθμητικό. Σε άλλα σημεία της Μυστικής Δοξασίας αναφέρει άλλες ονομασίες και έτσι μπορούμε να προσθέσουμε το φυσιολογικό, το αστρολογικό, το μεταφυσικό...

Η Αλίκη Μπαίηλυ, στο βιβλίο της "Πραγματεία επί του Κοσμικού Πυρός" κάνει επίσης αναφορές στη Μυστική Δοξασία και στα κλειδιά ερμηνείας. Τα κλειδιά που αναφέρει είναι: φυσιολογικό, ψυχολογικό, αστρολογικό, γεωμετρικό.

Φαίνεται λοιπόν ότι τα κλειδιά ερμηνείας συσχετίζονται με τα 7 επίπεδα συνείδησης του ανθρώπου και των 7 κοσμικών επιπέδων. Σύμφωνα με την αντίληψη του εσωτερισμού για τον άνθρωπο και τον κόσμο, τόσο ο κόσμος-Μακρόκοσμος όσο και ο άνθρωπος-Μικρόκοσμος αποτελούνται από επτά επίπεδα. Το κάθε κλειδί λειτουργεί στο επίπεδό του. Όμως, επειδή κάθε επίπεδο εμφανίζεται σαν υποεπίπεδο μέσα στα υπόλοιπα, το ίδιο κάθε κλειδί μπορεί μέσω των υποκλειδιών του να λειτουργήσει σε όλα τα επίπεδα. Ετσι καταλήγουμε σ' ένα σύνολο 343 κλειδιών.

Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε ότι κανένα κλειδί δεν αντιπροσωπεύει τη συνολική γνώση, αλλά ένα μικρό τμήμα της. Πόσο μεγάλο λάθος κάνουν οι διάφορες σχολές ερμηνείας, οι οποίες διεκδικούν η καθεμία τη μοναδικότητα της σωστής προσέγγισης! Το πιο σωστό θα ήταν να πούμε ότι καθεμία από αυτές προσεγγίζει το Μύθο από τη σκοπιά κάποιου υποκλειδιού. Η καθεμία χωριστά δεν έχει δίκιο αν διεκδικεί τα πρωτεία, όλες μαζί όμως αποτελούν μια προσέγγιση, αν κάνουμε μια σύνθεση. Και πάλι όμως δεν καλύπτουν το τεράστιο φάσμα όλων των κλειδιών ερμηνείας.

Παρόλο που η ίδια η Ε.Π.Μπ. έγραφε ότι δεν είναι γνώστης του χειρισμού των 7 κλειδιών, ούτε τα αναφέρει κάπου όλα μαζί, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποιες ονομασίες γι' αυτά, έχοντας πάντα υπόψη ότι τυχόν διαφορετικά ονόματα που μπορεί να συναντήσει κανείς απλώς θα αντικαθιστούν κλειδιά με τα υποκλειδιά.

 

Τα Μεγάλα Κλειδιά είναι τα εξής:

1.- Μεταφυσικό (χαρακτήρες του Οντος) 

2.- Αριθμητικό (εξέλιξη των Ιδεών-αριθμών) 

3.- Γεωμετρικό (οργάνωση των μορφών) 

4.- Αστρολογικό (Αλληλεπιδράσεις Μακρόκοσμου-Μικρόκοσμου) 

5.- Αλχημικό (Σχέσεις της επιθυμίας για ένωση των στοιχείων) 

6.- Βιολογικό (Κλιμακώσεις της Ζωής) 

7.- Φιλολογικό (Σημειωτικές και συμβολικές μορφές των Ιδεών κ.λπ.) *24

 

Αυτά είναι λοιπόν τα 7 κλειδιά, που μαζί με τα υποκλειδιά τους θα μας επιτρέψουν ν' ανοίξουμε τις πόρτες του Μύθου. Η σωστή χρήση τους μπορεί να οδηγήσει στην αποκρυπτογράφηση του κάθε Μύθου. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως μπορεί κάποιος να τονίσει ένα κλειδί ερμηνείας. Το θέμα είναι να μην υποστηρίξει ότι είναι το μοναδικό. Ετσι π.χ., όλη η ψυχολογική-ψυχαναλυτική προσέγγιση των μύθων των Φρόυντ, Γιούγκ, Οττο Ρανκ, Πωλ Ντάνιελ και άλλων εντάσσεται στο ψυχολογικό κλειδί, που όμως δεν είναι το μοναδικό. Η προσέγγιση των διάφορων γλωσσολόγων εντάσσεται στο φιλολογικό, ενώ οι υποστηρικτές των "ηλιακών" μύθων αγγίζουν το αστρονομικό-αστρολογικό κλειδί. Μπορούμε ακόμη να συναντήσουμε το γεωγραφικό κλειδί, σχετικά με την Ιερή Γεωγραφία και τις ανακατατάξεις του στερεού φλοιού της Γης, το θρησκευτικό κλειδί σχετικά με τη διαδοχή των διάφορων θρησκειών και των μηνυμάτων τους, το ανθρωπολογικό κλειδί που εντάσσεται στο βιολογικό, το ιστορικό κλειδί που αναφέρεται στα συγκεκριμένα ιστορικά στοιχεία τα οποία κρύβονται πίσω από το Μύθο, το λεξαριθμητικό*25 η γλωσσολογικό κλειδί, που εντάσσονται στο φιλολογικό και άλλα. Ακόμη π.χ. το αριθμητικό και το γεωμετρικό μπορούν ν'αποδοθούν με την ονομασία Μαθηματικό κλειδί. Ομως αυτό που έχει σημασία είναι ότι τώρα έχουμε στα χέρια μας ένα εργαλείο, μία μέθοδο, για ν' ανοίξουμε μία-μία τις σημασιολογικές και συμβολικές πόρτες του Μύθου.

Ομως να προσθέσουμε ότι η Ε.Π.Μπ. αναφέρει ακόμη τρόπους ερμηνείας με τα εξής ονόματα: Πραγματικό, μυστικό, αλληγορικό, ηθικό και κυριολεκτικό, δηλ. τον "κατά γράμμα". Ακόμη προτείνει ότι τα διάφορα αρχαία κείμενα-φορείς της αρχαϊκής, μυθικής σκέψης πρέπει να κατανοηθούν από τ' ακόλουθα σημεία:

 

1.- Το Ρεαλιστικό πεδίο της σκέψης

2.- Το Ιδεολογικό

3.- Το καθαρά Θείο ή Πνευματικό

Ετσι λοιπόν η Ε.Π.Μπ. έχει την τιμητική θέση του πρωτοπόρου στην εσωτερική έρευνα στα νεώτερα χρόνια και άνοιξε νέους ορίζοντες στην προσέγγιση της Σοφίας των Μύθων.

Ομως, προτού προχωρήσουμε παρακάτων στην αναζήτηση των συμβολισμών της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας, πρέπει να αναζητήσουμε και εμείς -όπως οι κοινωνιολόγοι ερευνητές που πήγαν επιτόπου για έρευνα των μύθων- τη θέση του Μύθου. Και αυτή δεν ήταν άλλη από τα Κέντρα Μυστηρίων της Αρχαιότητας.