Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του Κόσμου μας -και φαινόμενο ακατανόητο- είναι ο Χρόνος. Το απλούστερο που μπορούμε να καταλάβουμε γι’ αυτόν το θεμελιώδη παράγοντα της Φύσης εμείς οι άνθρωποι είναι ότι μας διοικεί και μας υπερβαίνει, μας ωθεί και μας οδηγεί μ’ έναν τρόπο σχεδόν ανεξέλεγκτο και ακαταμάχητο. Πόσες φορές και με πόση ένταση ο σημερινός άνθρωπος δεν παραπονιέται για το «χρόνο που τρέχει, αλλάζει τα πάντα γύρω του και δεν τον προλαβαίνει» ή σε μια ολοφάνερη αντίφαση «για την πεζή και επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα που καταντά μια ανιαρή ρουτίνα» και τον κάνει να βλέπει γύρω του στασιμότητα και στείρα επανάληψη; Μήπως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση;

Στον ασταμάτητο αγώνα με την ίδια τη ζωή μας, περιτριγυριζόμαστε από ρολόγια που κυλούν, ημερολόγια που χάνουν βιαστικά τις σελίδες τους, ημέρες που φαίνονται να κυνηγούν η μια την άλλη. Η ψυχολογική αυτή θεώρηση είναι συνέπεια της εξωτερικής μας προσέγγισης του θέματος. Η αληθινή εσωτερική έννοια του Χρόνου φαίνεται να μας ξεφεύγει όλο και περισσότερο. Όλα τα υπόλοιπα είναι λογικά και φυσικά αποτελέσματα.

Στις παλαιότερες παραδοσιακές κοινωνίες –αναφερόμαστε σ’ εκείνες τις κοινωνίες που κατείχαν και διατηρούσαν τους θησαυρούς της Εσωτερικής Παράδοσης– η ζωντανή εσωτερική σημασία του Χρόνου προσέδιδε στις ζωές των ανθρώπων το ρυθμό της Φύσης, τον Κοσμικό εκείνο ρυθμό με τον οποίο όλα τα εκδηλωμένα κινούνται, γεννιούνται, αλλάζουν, πεθαίνουν και ξαναγεννιούνται.

Αντίθετα με τη θετικιστική άποψη του 19ου αιώνα, που θεώρησε το χρόνο απόλυτα γραμμικό, η Εσωτερική Σοφία μάς διδάσκει ότι το εκδηλωμένο Σύμπαν κινείται και εξελίσσεται σε ρυθμούς κυκλικούς και επαναλαμβανόμενους δυναμικά: όλα αλλάζουν και επιστρέφουν, ίσως όχι στην ίδια μορφή αλλά κουβαλώντας την ίδια ζωή και την άφθαρτη ουσία. Αν παρατηρήσουμε το φυσικό περιβάλλον γύρω μας, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε την εναλλαγή των εποχών, τη διαδοχή των ημερών, τον ήλιο που γεννιέται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται συνεχώς, τη σελήνη που φανερώνεται και εξαφανίζεται επαναληπτικά, τις κινήσεις των πλανητών, που σε μικρότερα ή μεγαλύτερα διαστήματα επαναλαμβάνονται, τους κύκλους της υγείας μας, της διάθεσής μας, της ίδιας μας της ζωής και της ζωής εν γένει.

Ο φυσικός αυτός κυκλικός ρυθμός εκφράζεται, λοιπόν, στο χρόνο μέσα από το κυκλικό ημερολόγιο, την εναλλαγή και επανάληψη των ωρών, των ημερών, των μηνών, των εποχών και -γιατί όχι- των ετών και μεγαλύτερων χρονικών διαστημάτων. Μέσα σ’ αυτήν τη ρυθμική εκδήλωση υπάρχουν χρονικές στιγμές με ιδιαίτερη χροιά και σημασία, όπως ακριβώς στο Χώρο υπάρχουν ιδιαίτερες τοποθεσίες και σημεία. Τα σημεία αυτά, είτε χωρικά είτε χρονικά, ενώνουν τις ενέργειες του δικού μας γήινου και υλικού κόσμου με εκείνες του ουράνιου και πνευματικού, δημιουργώντας μια κομβική κατάσταση, μια ιερογαμία ανάμεσα στο ορατό και το αόρατο. Η ύπαρξη ενός μεταφυσικού και αόρατου πνευματικού κόσμου και η αναζήτησή του αποτελούν τη βασική αλήθεια και ατραπό της Εσωτερικής Σοφίας. Ο άνθρωπος, ακολουθώντας το αντίστοιχο ένστικτο της αιωνιότητας, που πηγάζει από την πνευματική του φύση σε συντονισμό με τη Φύση της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος, αναζητούσε πάντα να ενσαρκώσει μέσα στην υλική καθημερινότητα το πνευματικό στοιχείο, να «κατεβάσει» το ιερό στο μη-ιερό κόσμο του και μ’ αυτόν τον τρόπο να το ιεροποιήσει. Έτσι, έχτισε ιερές πόλεις, ναούς και μνημεία σ’ εκείνα τα ιδιαίτερα κομβικά σημεία και αναγνώρισε τις ιδιαίτερες στιγμές μέσα στο χρόνο, θεσπίζοντας τις Γιορτές του Ημερολογίου του και τις Τελετές που τις συνόδευαν.

Οι Γιορτές και οι Τελετές, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν παρά να ακολουθούν τον κυκλικό ρυθμό της Φύσης, αφού ακριβώς απ’ αυτόν γεννήθηκαν και αυτόν υπηρετούν. Μια τέτοια Γιορτή είναι συγχρόνως αποτέλεσμα και αιτία μια υψηλής τοποθέτησης της ανθρώπινης συνείδησης που ξεφεύγει από το καθημερινό και το εξωτερικό στο μυθικό, το ουράνιο, το πνευματικό και το εσωτερικό. Μόλις η συνείδηση αφεθεί σ’ αυτό το αναβατικό ταξίδι, τίποτα πια δεν είναι πεζό, μάταιο ή ασήμαντο. Είναι μια κατάσταση μύησης. Ο χρόνος φαίνεται να ανανεώνεται και η συνείδηση επιστρέφει στα εξωτερικά αναγεννημένη, με νέα ενέργεια και ώθηση. Αυτή είναι η αξία μιας παραδοσιακής Γιορτής για τον άνθρωπο, σε αντίθεση με μια αναμνηστική, επετειακή γιορτή που απλά μνημονεύει ένα γεγονός. Η παραδοσιακή Γιορτή βιώνει το Μυθικό Χρόνο και τον ενσαρκώνει μέσα από τη συνειδητή συμμετοχή του ανθρώπου. Προκαλεί τη ρυθμική ανανέωση και αναγέννηση στο εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο, αφού επιτρέπει στη συνείδηση να επανέρθει στην πηγή και το κέντρο της, να ξαναγεννηθεί και να συγκεντρωθεί. Μετά, στο μη-ιερό καθημερινό χρόνο, η συνείδηση θα αποκεντρωθεί για να δημιουργήσει.

Υπάρχουν διάφοροι ρυθμοί που εντοπίζονται στο Ημερολόγιο και εκφράζουν εσωτερικούς συμβολισμούς. Ο δυαδικός ρυθμός ανάγεται στη διπολικότητα του Yin-Yang και προκαλεί το διαχωρισμό στο νυχτερινό και στο ημερήσιο, στο φθινόπωρο και στο χειμώνα, στο ζεστό και στο κρύο, στην άνοιξη και το καλοκαίρι. Ο τριαδικός ρυθμός εκφράζεται στην πορεία του ήλιου: ανατολή, ζενίθ και δύση και τη διαφοροποίηση του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Συμβολίζει τις τρεις λειτουργίας της Φύσης: τη Δημιουργία, τη Διατήρηση και την Αναγέννηση. Υπάρχει επίσης και ο τετραδικός ρυθμός, εκδηλωμένος μέσα από τις τέσσερις εποχές του έτους, τις τέσσερις φάσεις της ζωής και τις τέσσερις φάσεις της ημέρας. Είναι το αποτέλεσμα της ενσάρκωσης του Χρόνου μέσα στο Χώρο και τις τέσσερις κατευθύνσεις του.

Μια Γιορτή είναι η επαφή με το θείο. Πραγματοποιείται με την τίμηση και μνεία θείων οντοτήτων, π.χ. στο Χριστιανισμό των Αγίων ή των Οσίων. Τα πρόσωπα αυτά αποτελούν, σε κάθε περίπτωση, την ενσάρκωση των Κοσμικών Δυνάμεων της Φύσης. Όλοι οι μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί αποδεικνύεται, από τη θεολογική επιστήμη, ότι υπήρξαν μονοθεϊστικοί, πιστεύοντας στον Έναν και Απόλυτο Θεό, τον Ακατανόμαστο, αφού δεν μπορούσαν να τον ορίσουν. Αυτόν ακολουθούσε μια ολόκληρη ιεραρχία άλλων θείων οντοτήτων, που δημιουργούσαν και κινούσαν τα πάντα, από τις πολύ υψηλές και εξελιγμένες, μέχρι εκείνες που δεν διαφέρουν πολύ από τους ανθρώπους και βρίσκονται κοντά τους. Υπό αυτή την έννοια επρόκειτο ταυτόχρονα για μονοθεϊστικές και πολυθεϊστικές θρησκείες.

Σήμερα θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός και ο Ισλαμισμός απορρίπτουν αυτόν τον υποτιθέμενο πολυθεϊσμό, αλλά δεν μπορούν να τον διαψεύσουν και μεταμφιέζοντάς τον περιέχουν στο Ημερολόγιό τους Γιορτές στις οποίες ένας Άγιος με μυθική και συμβολική υπόσταση υποκαθιστά την έννοια της Κοσμικής Δύναμης–αρχαίας θεότητας. Τα σύμβολα και τα έθιμα που εντοπίζονται σ’ αυτές τις Γιορτές είναι απομεινάρια εκείνων των συμβόλων και των εθίμων των Εορτών που δεν «φοβούνταν» να αποκαλύψουν το εσωτερικό νόημα των πραγμάτων. Για παράδειγμα, η ποιμενική ράβδος του Επισκόπου θυμίζει το Κηρύκειο του Ερμή και το σούβλισμα του πασχαλινού αρνιού το Θεό Άγνι, τον ινδικό θεό, το Μεγάλο Θυσιασμένο στον τροχό του Κόσμου. ΄Η ποιά σχέση μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στη θεία μετάληψη του κρασιού και του ψωμιού με το Διόνυσο, που ήταν ο αρχαίος θεός του ψωμιού και του αμπελιού;

Κάθε πράγμα έχει μια εξωτερική και μια εσωτερική όψη. Καθετί έχει μορφή και ουσία. Η ανθρώπινη συνείδηση παγιδεύεται από τη διαφοροποίηση των πάμπολλων μορφών και αδυνατεί να αντιληφθεί την ουσία πίσω από την επιφάνεια, τον αληθινό συμβολισμό όλων των εκδηλωμένων. Το ίδιο συμβαίνει και με το Χρόνο. Όσο επιλέγουμε να τον βιώνουμε στην εξωτερική του όψη, θα χάνουμε το αληθινό κρυμμένο νόημα και το Μυστήριο του. Και τίποτα κακό δεν θα υπήρχε βέβαια σ’ αυτό, αν δεν προκαλούσε τη δική μας ανισορροπία και δυσαρμονία με τον εαυτό μας και τη Φύση, αν αυτό ακριβώς δεν ήταν η πηγή της σύγχυσης και του πόνου μας σε μια εποχή που ο Χρόνος βιώνεται ως εχθρός και όχι ως σύμμαχος στην εξέλιξή μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

«Η Νέα Ανθρωπολογία», Fernando Schwarz, εκδ. ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

«Τα 3 Κέντρα του Μυστηρίου», Γ. Α. Πλάνας, εκδ. ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

«Τα Μυστήρια του Χρόνου», John Gribbin, εκδ. ΩΡΟΡΑ