Μύθοι των Αστερισμών: Ταύρος και Πλειάδες

’ Η Σελήνη έχει χαθεί

οι Πλειάδες έχουν δύσει

η νύχτα έχει σχεδόν περάσει

και η ζωή φεύγει γοργά.

Ξαπλώνω στο κρεβάτι, μόνη ‘’ 

Σαπφώ  (6ος αιώνας π.Χ.)

 

Κλασική μυθολογία

Ο Ταύρος είναι ένας από τους σημαντικότερους αστερισμούς και περιλαμβάνει δύο ονομαστές ομάδες αστεριών: τις Πλειάδες και τις Υάδες. Το Ρωμαϊκό έτος, πριν την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, άρχιζε το Μάρτιο, σε μία εποχή που ο Ταύρος είναι ορατός μόνο προς τη Δύση και δύει μετά τον Ήλιο. Αυτό το γεγονός ενέπνευσε το Βιργίλιο στην πολύ γνωστή περιγραφή:

«ο λευκός ταύρος ανοίγει με τα χρυσά του κέρατα το έτος»

nea acropoli taurus constellationΟ Ταύρος για τους αρχαίους Έλληνες ήταν ο Δίας μεταμορφωμένος που απήγαγε την Ευρώπη ενώ έπαιζε με τις φίλες της στις ακτές της πατρίδας της, της Φοινίκης, και τη μετέφερε στην Κρήτη.

Οι Υάδες: Οι Υάδες ήταν κόρες του Άτλαντα και μαζί με τις Πλειάδες, τις αδελφές τους, ονομάζονταν Ατλαντίδες. Η ονομασία Υάδες, η οποία υποτίθεται ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη υετός, δόθηκε σ’ αυτές λόγω του ότι επηρέαζαν τον καιρό. Οι κλασικοί συγγραφείς τις αναφέρουν συχνά σαν άστρα της βροχής.

Οι Πλειάδες: Οι Πλειάδες εξαπλώνονται στο λαιμό του Ταύρου, όπου μοιάζουν σαν να σχηματίζουν σμήνος. Ο Tennyson τις περιγράφει σαν πυγολαμπίδες. Για τους Έλληνες ήταν αστέρια ευνοϊκά για τα μακρινά ταξίδια και όριζαν, μέσω της ηλιακής τους ανατολής, το Μάιο  σαν τον καταλληλότερο μήνα για την επανάληψη των θαλασσίων ταξιδιών. Από αυτή την ιδιότητά τους μπορεί να προέρχεται και η ονομασία τους: από το ρήμα «πλέω».

Τα όμορφα άστρα των Πλειάδων προσήλκυσαν το ενδιαφέρον σχεδόν όλων των πολιτισμών. Οι αρχαίοι Ινδοί τα συνέδεσαν με τα επτά αγαθά ουράνια πνεύματα των Βεδών και της Ζεντ Αβέστα και τα τοποθέτησαν στο κέντρο του σύμπαντος σαν κατοικία της υπέρτατης θεότητας. Οι πρωτόγονες φυλές της Αυστραλίας, ακόμα και σήμερα, χορεύουν προς τιμή των «επτά αστεριών», αφού τα θεωρούν προστάτες των φυλών τους.

Κάποιοι από τους κλασικούς ποιητές αναφέρονται στις Πλειάδες σαν σμήνος περιστεριών που φεύγουν μακριά από τον ουράνιο κυνηγό, τον Ωρίωνα. Η δημοτική παράδοση βλέπει σ’ αυτές μια κότα με τους νεοσσούς της ενώ την Αλκυόνη, το λαμπρότερο αστέρι των Πλειάδων, το βλέπει άλλοτε σαν κότα κι άλλοτε σαν κόρη που ταΐζει τα πουλιά. Στις ανατολικές παραδόσεις παρομοιάζεται με περιδέραιο από πολύτιμους λίθους που σπινθηροβολούν. Στην Ελλάδα λέγεται κοινώς «Πούλια».

Αλκυόνη: Η Αλκυόνη, το λαμπρότερο αστέρι του σμήνους, συνδέεται με το ομώνυμο θαλασσοπούλι. Ο Άγγλος ορνιθολόγος, Thompson, υποθέτει ότι η σύνδεση αυτή οφείλεται στην παρουσία της Αλκυόνης που μεσουρανεί τις απογευματινές ώρες, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, όταν το θαλασσοπούλι χτίζει τη φωλιά του. (Κάποιες ηλιόλουστες ημέρες του Ιανουαρίου ονομάζονταν, απ’ τ’ αρχαία χρόνια, Αλκυονίδες, επειδή πίστευαν ότι οφείλονταν στην κατευναστική δράση του τοκετού της Αλκυόνης στον καιρό). Ο Milton, στον Ύμνο της Γένεσης, συνδυάζει το μύθο με τη γαλήνη της φύσης, κατά τη γέννηση του Σωτήρα. Η μυθολογία λέει ότι η Αλκυόνη, κόρη του θεού των ανέμων, Αιόλου, ήταν η αφοσιωμένη σύζυγος του βασιλιά της Θεσσαλίας, Κήυκα. Κάποτε εκείνος θέλησε να ταξιδέψει στους Δελφούς, αγνοώντας τη χειμωνιάτικη τρικυμία, για να συμβουλευτεί το μαντείο. Παρά τις διαμαρτυρίες της Αλκυόνης ξεκίνησε, αλλά το πλοίο ναυάγησε και ο βασιλιάς πέθανε. Η Αλκυόνη ενώ περιπλανιόταν περίλυπη στην παραλία, είδε το σύζυγό της να επιπλέει νεκρός στα κύματα κι έπεσε στη θάλασσα για να τον αγκαλιάσει. Τότε συνέβη το θαύμα, αφού κι οι δυο τους μεταμορφώθηκαν σε αλκυόνες και πέταξαν πάνω απ’ τα κύματα, τα οποία αμέσως ησύχασαν και γαλήνη διαδέχτηκε την άγρια τρικυμία.

ΟΙ ΠΛΕΙΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Μυθολογία των ιθαγενών Kiowa

pleiadesΚάποτε επτά νεαρές κοπέλες ενώ έπαιζαν, απομακρύνθηκαν από το χωριό τους. Μια αγέλη από αρκούδες τις είδε και άρχισε να τις κυνηγά. Οι επτά μικρές βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση: ήταν πολύ μακριά για να γυρίσουν στο χωριό τους και πολύ αργές για να ξεφύγουν απ’ τα ζώα. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν ν’ ανέβουν στην κορυφή ενός μικρού βράχου και να προσευχηθούν σ’ αυτόν να τις σώσει. Οι νεαρές κοπέλες είχαν αγνή καρδιά κι έτσι το πνεύμα του βράχου άκουσε την προσευχή τους. Ξαφνικά ο βράχος άρχισε ν’ ανυψώνεται μεταφέροντας τις μικρές στον ουρανό. Οι αρκούδες χίμηξαν πάνω του κι άρχισαν να σκαρφαλώνουν στην κορυφή που βρίσκονταν τα κορίτσια, αλλά δεν μπόρεσαν να τα φτάσουν. Ο βράχος έφτασε τελικά πολύ ψηλά κι όταν σταμάτησε, οι επτά μικρές αδελφές βρήκαν τις θέσεις τους στο ουράνιο στερέωμα, όπου ακόμη μπορούμε και τις βλέπουμε. Ο βράχος που τις έσωσε υπάρχει ακόμα. Οι Kiowa τον αποκαλούν Mateo Tipi, αλλά η αγγλική μετάφραση είναι «Πέτρα του Διαβόλου» που βρίσκεται στο Γουαϊόμινγκ.

Μια πινελιά στους Ουρανούς (Μυθολογία της Ιαπωνίας)

Το πιο κοινό όνομα στην Ιαπωνία για το σμήνος των Πλειάδων είναι “Subaru”. Στη Δύση το γνωρίζουμε βέβαια από την εταιρεία με το ίδιο όνομα που στο λογότυπό της έχει τ’ αστέρια. Ο όρος αυτός έχει βουδιστικές ρίζες και σημαίνει «ενωμένοι» ή «αυτοί που σμίγουν». Σε ορισμένες περιοχές της Ιαπωνίας φαντάζονταν τις Πλειάδες σαν δεμάτια από στάχυ σε μπόγους ή σαν σπόρους που πρέπει να φυτευτούν με την ηλιακή ανατολή του σμήνους, την Άνοιξη. Άλλες παραδόσεις τις θέλουν σαν δίχτυα ψαρέματος από πέτρες και μπαμπού. Από τις ανατολές και τις δύσεις των Πλειάδων καθορίζουν οι ψαράδες πότε να ρίξουν τα δίχτυα τους. Οι γιαπωνέζοι, πολύ συχνά, βλέπουν στις «Επτά Αδελφές» των Ελλήνων τους «Επτά Χαρούμενους Θεούς» που είναι πολύ δημοφιλείς σαν μινιατούρες στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Κάποιο άλλο όνομα για τις Πλειάδες είναι «Άστρο Πινέλο», όνομα που δίνουν και στους διάττοντες αστέρες. Αυτό είναι ενδιαφέρον, αφού όπως τα πεφταστέρια αφήνουν μια λευκή πινελιά στον ουρανό, έτσι κι οι Πλειάδες μοιάζουν με λευκές πινελιές στο μαύρο φόντο τ’ ουρανού.